Sự suy giảm của nền kinh tế Trung Quốc đã đặt ra nhiều khó khăn cho sinh viên Trung Quốc đang theo học ở nước ngoài, đặc biệt là những sinh viên từ các gia đình trung lưu.
Hàng ngày, Grace Wang bắt đầu ngày sớm từ khoảng 6 giờ sáng để làm công việc trồng cây tại một vùng nông thôn ở Phần Lan. Cùng với những người trồng rừng khác, Wang mang theo những chiếc giỏ chứa đầy cây non và bước chân qua những con đường đất gồ ghề, đầy cỏ dại và cành cây. Trọng lượng của chiếc giỏ ngày càng đè nặng lên đôi vai mỏi mệt của cô.
“Trước đây, tôi chưa bao giờ làm loại công việc chân tay này”, cô gái 21 tuổi cho biết. Hiện tại, cô có thể trồng tới 800 cây mỗi ngày và nhận được 0,11 EUR (0,12 USD) cho mỗi cây trồng thành công.
Wang cần phải làm công việc này để tiếp tục học đại học ngành Kinh doanh quốc tế ở Phần Lan. Công việc kinh doanh của cha mẹ cô ở Trung Quốc, một công ty tư vấn du học, đã gặp khó khăn trong đại dịch Covid-19 và cuối cùng phải phá sản.
Nhiều sinh viên Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng tương tự. Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục của Trung Quốc, số lượng sinh viên Trung Quốc du học đã đạt mức kỷ lục 703.500 vào năm 2019, nhưng đã giảm xuống còn hơn 660.000 vào năm ngoái.
Đại dịch kéo dài ba năm đã gây ra sự suy giảm trong nền kinh tế Trung Quốc, làm giảm tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 6% vào năm 2019 xuống trung bình 5,2% trong hai năm qua. Các doanh nghiệp nhỏ bị ảnh hưởng nặng nề nhất và phục hồi chậm.
Theo Chen Jianwei, một nhà nghiên cứu tại Đại học Kinh doanh và Kinh tế quốc tế Bắc Kinh, các gia đình trung lưu, chủ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường là nhóm thúc đẩy tăng trưởng về du học. Tuy nhiên, cú sốc kinh tế đã tác động đến thu nhập và tài sản của các nhóm này, khiến nguồn tài chính dành cho con cái du học ở nước ngoài không còn ổn định.
Theo một khảo sát năm 2022 của New Oriental, một trong những cơ quan du học hàng đầu ở Trung Quốc, gần 40% gia đình gửi con ra nước ngoài có thu nhập hàng năm từ 100.000 đến 300.000 nhân dân tệ (tương đương 13.700 – 41.100 USD). Chỉ có 4% du học sinh đến từ các gia đình thực sự giàu có, với thu nhập hàng năm từ một triệu nhân dân tệ trở lên.
Chen lưu ý thêm rằng việc sa thải và giảm lương ở nhiều công ty lớn, cùng với rủi ro trong các lĩnh vực như bất động sản và đầu tư ủy thác, đã khiến tài sản của nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ và gia đình trung lưu bị thu hẹp. Gánh nặng tài chính của họ trở nên trầm trọng hơn khi đồng nhân dân tệ giảm hơn 5% so với đồng đô la Mỹ vào năm ngoái.
Đó là lúc Wang bắt đầu thiếu tiền. Lo lắng về việc phải gián đoạn việc học và trở về Trung Quốc vì chi phí sinh hoạt cao đã bắt đầu chồng chất.
“Bố mẹ tôi nói tình hình kinh tế ở quê nhà không tốt. Mọi người đều bị áp lực”, cô nói, cho biết phải giảm chi tiêu bằng cách không mua quần áo, nấu ăn ở nhà và mua đồ ăn rẻ hơn. Chi phí hàng tháng của Wang giảm từ 10.000 NDT, tính cả tiền thuê nhà, xuống còn 6.000-7.000 NDT.
“Tôi bắt đầu làm thêm để giảm bớt áp lực tài chính cho bố mẹ. Tôi phải chịu trách nhiệm với tiêu dùng của chính mình”, Wang nói.
Đối với sinh viên theo học các chương trình học phí cao, sống tiết kiệm và đi làm thêm có thể không đủ. Ở Mỹ, học phí các đại học tư đã tăng 134% trong 20 năm qua. Học phí và lệ phí đối với sinh viên nước ngoài tại các đại học công lập cũng tăng 141%, theo thống kê của US News & World Report.
Louis Liu, người đang theo học chương trình nha khoa 5 năm tại Đại học New York, cho biết học phí hàng năm xấp xỉ 160.000 USD. Tuy nhiên, khi Liu sắp vào học năm thứ tư hồi năm 2021 thì chuỗi trường mẫu giáo của gia đình anh phá sản.
“Trước đây tôi có một chiếc xe thể thao. Rồi đột nhiên, tôi nhận ra mình thậm chí không có đủ 3.000 nhân dân tệ trong người”, anh nói.
Liu làm việc cả ngày ở cửa hàng tiện lợi và ban đêm ở cửa hàng ăn nhanh McDonald’s, nhưng không đủ để trang trải chi phí sinh hoạt, chưa kể học phí. Cuối cùng, Liu phải từ bỏ ước mơ trở thành nha sĩ ở Mỹ và trở về Trung Quốc mà không có bằng đại học.
“Khi bắt đầu tìm việc ở quê, tôi là người trở về từ Mỹ nên khá kiêu ngạo. Tôi phải mất thời gian để thích nghi với danh tính mới”, Liu nói. Nay 26 tuổi, sau một thời gian dài tìm việc, Liu đã trở thành tài xế công nghệ hồi đầu năm. Hàng tháng, anh kiếm được hơn 10.000 nhân dân tệ với thời gian làm việc tương đối linh hoạt.
Liu nói không khuyến khích người trẻ từ các gia đình thuộc tầng lớp lao động và không có nhiều tiền tiết kiệm đi du học, đặc biệt là những người muốn trở về quê làm việc.
“Dùng số tiền đó để mua nhà ở Trung Quốc thì tốt hơn”, Liu cho hay.
Chen cũng chỉ ra rằng đầu tư vào du học hiện không mang lại kết quả tối ưu. Chi phí ngày càng tăng và bằng cấp nước ngoài không mang lại lợi thế trên thị trường việc làm như trước, trong bối cảnh cạnh tranh việc làm gay gắt. Cơ hội phát triển ở Trung Quốc cũng tăng lên, khiến việc du học trở nên không cần thiết đối với nhiều người.
Tuy nhiên, cơ hội thành công thông qua du học vẫn tồn tại. Theo Chen, đối với những người có khả năng tài chính, du học vẫn là một con đường hữu ích. Chất lượng giáo dục ở một số nước phát triển vẫn cao, và sinh viên quốc tế có thể có tầm nhìn mở rộng và đạt được thành quả đáng kể.
Trung Quốc nằm trong số các quốc gia có số lượng sinh viên du học nhiều nhất trên thế giới, chiếm 1/3 tổng số khoảng một triệu sinh viên quốc tế ở đại học Mỹ, theo Viện Giáo dục quốc tế IIE.
Ngoài Mỹ, các điểm đến ưa thích của sinh viên Trung Quốc bao gồm Anh, Canada và Australia. Số liệu tổng hợp từ 2001 đến 2018 cho thấy khoảng 90% sinh viên Trung Quốc đi du học tự túc.
