Trong thời gian gần đây, giáo dục đại học Việt Nam đã chứng kiến những biến động đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực đào tạo và tuyển sinh. Cụ thể, một số trường đại học đã bị Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) yêu cầu kiểm điểm và làm rõ trách nhiệm do vi phạm trong quá trình đào tạo và tuyển sinh. Vụ việc này không chỉ làm dấy lên mối quan tâm về chất lượng giáo dục đại học mà còn phản ánh những thách thức trong việc thực hiện các quy định pháp luật liên quan.
Một trong những trường hợp điển hình là Trường Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQG TPHCM. Theo kết luận thanh tra của Bộ GD&ĐT, từ tháng 1/2021 đến tháng 9/2022, trường này đã mở nhiều ngành mới khi chưa đủ điều kiện tự chủ theo quy định của Luật Giáo dục ĐH năm 2012 (được sửa đổi năm 2018). Các ngành này bao gồm 3 ngành trình độ đại học (Quản trị văn phòng, Quản trị giáo dục, Tâm lý học giáo dục), 2 ngành trình độ thạc sĩ (Giáo dục học, Báo chí học) và 1 ngành trình độ tiến sĩ (Việt Nam học). Việc sử dụng dấu của trường cho các ngành mới mở là chưa đúng quy định. Đặc biệt, quyết định mở ngành Hàn Quốc học trình độ thạc sĩ và đại học khi chưa được công nhận đạt chuẩn kiểm định chính là một trong những vi phạm nghiêm trọng.
Không chỉ riêng Trường Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQG TPHCM, mà ĐHQG TPHCM cũng phải chịu trách nhiệm về việc giao quyền mở ngành mới cho các trường thành viên khi chưa đủ điều kiện tự chủ. Bộ GD&ĐT đã yêu cầu cả hai đơn vị kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân liên quan, đồng thời rà soát các văn bản nội bộ và điều kiện đào tạo để có hướng xử lý kịp thời.
Tình trạng này không chỉ diễn ra ở ĐHQG TPHCM mà còn lan rộng tới nhiều trường đại học khác. Cụ thể, Trường ĐH Hoa Sen, Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng và Trường ĐH Thủ Dầu Một cũng đối mặt với những khó khăn trong việc tuyển sinh do không khảo sát đầy đủ nhu cầu xã hội khi mở ngành mới, dẫn đến số lượng sinh viên nhập học rất thấp. Nhiều ngành đã phải đóng cửa do không có người học, điển hình như ngành Quản lý tài nguyên môi trường, Mạng máy tính và truyền thông dữ liệu, Công nghệ thực phẩm, và một số ngành khác ở Trường ĐH Hoa Sen; cùng với 7 ngành đào tạo trình độ đại học tại Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng và 13 ngành tại Trường ĐH Thủ Dầu Một đã dừng tuyển sinh.
Những vi phạm và thách thức này cho thấy nhu cầu cấp thiết về việc tuân thủ các quy định pháp luật trong quá trình mở ngành mới và tuyển sinh, đồng thời cần có sự đánh giá kỹ lưỡng về nhu cầu xã hội để đảm bảo rằng các ngành đào tạo phản ánh chính xác nhu cầu của thị trường lao động. Điều này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học mà còn giúp sinh viên sau khi tốt nghiệp có cơ hội việc làm cao hơn.
Trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng mở rộng và đa dạng hóa, việc duy trì và phát triển chất lượng giáo dục cần được đặt lên hàng đầu. Các trường đại học cần chú trọng đến việc xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp, đảm bảo chất lượng giảng dạy và nghiên cứu, và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về giáo dục đại học. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý giáo dục, các trường đại học, và thị trường lao động là yếu tố then chốt để đảm bảo rằng giáo dục đại học thực sự phục vụ nhu cầu phát triển của xã hội và mở ra những cơ hội nghề nghiệp rộng lớn cho sinh viên sau khi tốt nghiệp.
